Język arabski jest fenomenem globalnym – oprócz funkcji stricte komunikacyjnej, jest także czynnikiem spajającym całą społeczność arabską i muzułmańską na świecie. Jego znaczenie na arenie międzynarodowej ciągle rośnie, podobnie jak liczba osób zainteresowanych jego nauką.
Język protoarabski pojawił się już w VIII wieku p.n.e., natomiast momentem przełomowym dla jego ekspansji i znaczenia był VII naszej ery i powstanie religii islamu. Narzecze, które pojawiło się wraz z naukami Mahometa nazywamy obecnie arabskim klasycznym, z którego to bezpośrednio wywodzi się współczesny język arabski (jego powstanie datowane jest na XIX wiek). Arabski należy do rodziny języków semickich i obecnie liczba jego użytkowników szacowana jest na 230-280 milionów ludzi.
Trzeba jednak pamiętać, że jest on przede wszystkim językiem muzułmanów — to w nim powstały święte pisma islamu i jest on ciągłe językiem liturgicznym. Dlatego też można powiedzieć, że język arabski jest obecny w codziennym życiu ponad 2,9 miliarda ludzi na całym świecie. Islam uznawany jest za najbardziej ekspansyjną religię świata — biorąc pod uwagę duży przyrost naturalny w społeczności muzułmańskiej i arabskiej, antropologowie i badacze języka szacują że do 2050 roku, arabski będzie dominującym narzeczem na Ziemi.
Wraz z rozprzestrzenianiem się islamu, język arabski stał się językiem globalnym. Co więcej, pięć krajów, w których wyznawców tej religii jest najwięcej, leży daleko od świata arabskiego. Są to Indonezja, Indie, Pakistan, Bangladesz i Nigeria. Arabski jest także językiem liturgicznym chrześcijańskich kościołów na Półwyspie Arabskim i w północnej Afryce, co daje ogólny pogląd na jego ogromną ekspansję, która swoje największe żniwo zebrała w trakcje największych podbojów imperium muzułmańsko-arabskiego, które od VIII do XV wieku rozciągało się od Hiszpanii aż po Indie i Chiny.
„Wiedza natknęła się na trzy rzeczy: mózg Europejczyków, ręce Chińczyków i język Arabów”
Antropolodzy zwracają uwagę na duże znaczenie języka arabskiego, jako medium, które zapewniło ciągłość rozwoju cywilizacyjnego nie tylko na kontynencie azjatyckim i afrykańskim, ale przede wszystkim w Europie.
Mówiąc o największych osiągnięciach nauk ścisłych i humanistycznych na Starym Kontynencie, można wyodrębnić dwa wyróżniające się okresy: starożytność i renesans. Między tymi epokami upłynęło jednak 1300 lat, które nie odznaczały się dużą dynamiką rozwoju naukowego. W tym samym czasie, sukcesy święcili naukowcy publikujący w języku arabskim. Niezależnie od pochodzenia etnicznego czy wyznawanej religii, wnieśli oni ogromny wkład do takich nauk jak medycyna, farmacja, astronomia, geometria, algebra, muzyka czy geografia.
Język arabski stał się więc poniekąd pomostem między cywilizacjami. Do swoich arabskich poprzedników odwoływał się Mikołaj Kopernik w dziele O obrotach sfer niebieskich, a autorem pierwszego „zagranicznego” opisu wczesnego państwa polskiego za czasów Mieszka I był podróżnik i kronikarz Ibrahim Ibn Jakub.
Po arabsku się nie dogadasz
Rzeczywistość socjolingwistyczna we współczesnych krajach arabskich nie jest jednak prosta. Na tych terenach występuje dyglosja (dwujęzyczność) czyli stan, w którym wersja literacka danego języka nie pokrywa się z wersją powszechnie używaną.
Standardowy języka arabski (MSA – Modern Standard Arabic) jest językiem głównie pisanym, rzadziej mówionym. W tej drugiej formie występuje głównie w środkach masowego przekazu — telewizji i radiu. MSA jest językiem mediów, nauki, polityki, używanym jedynie w przestrzeni publicznej. Dzieci obowiązkowo uczą się go w szkole jako języka ojczystego, natomiast rzadko zdarza się, aby ktoś posługiwał się nim w życiu codziennym. Język potoczny, różni się w zależności od regionu czy kraju. W powszechnym użyciu są bowiem regionalne odmiany czy też dialekty arabskiego. Z tego powodu, osobom uczącym się MSA zalecana jest także nauka jednego z regionalnych narzeczy. Na poniższej infografice przedstawiliśmy najważniejsze z odmian MSA i tereny, na których występują.
